انقلاب اسلامی
چیستی انقلاب
"انقلاب"یعنی وضعی را با اراده ی خود خراب کردن برای رسیدن به وضعی بهتر؛به بیان دیگر انقلاب عبارت است از طغیان و عصیان مردم بر نظم حاکم موجود برای ایجاد نظمی مطلوب.انقلاب بر خلاف کودتا ماهیت مردمی دارد و با تکیه بر اکثریت افراد یک ملت که از وضع موجود ناراضی و خشمگین اند تحقق می یابد.هر انقلاب دو جنبه دارد:1.جنبه ی ویران کنندگی و2.جنبه ی سازندگی که مشخص میکند جامعه ی آینده چگونه و بر اساس چه الگویی باید ساخته شود.
انقلاب و اصلاح
نقطه ی مقابل انقلاب،اصلاح است.تغییراتی که در یک جامعه روی می دهد اگر بنیادی نباشد و فقط برای بهبود اوضاع انجام شود،اصلاح نامیده میشود.در اصطلاح اسلامی اصلاح نقطه ی مقابل افساد است.در قرآن کریم مورد استعمال اصلاح، گاهی رابطه ی بین دو فرد است و گاهی محیط خانوادگی و گاهی محیط بزرگ اجتماع.مثلا قرآن کریم ادعای اصلاح منافقان را به شدت تخطئه میکند و می فرماید:
"هر گاه به آنان گفته میشود در زمین فساد نکنید،می گویند ما فقط اصلاح گرانیم.آگاه باشید که همینان مفسدانند و خود هم به دقت درک نمی کنند."(سوره ی مبارکه ی بقره/آیات 11و12)
اصلاح طلبی یک روحیه ی اسلامی است و هر مسلمانی خواه و ناخواه اصلاح طلب است ویا لااقل طرفدار اصلاح طلبی است.بدیهی است جنبش هایی که داعیه ی اصلاحات داشته اند یکسان نبوده اند برخی واقعا مصلح بودند،برخی بر عکس،اصلاح را بهانه و شعار خود قرار داده و افساد کرده اندو برخی دیگر در آغاز جنبه ی اصلاحی داشته و سرانجام از مسیر اصلاح منحرف شده اند.بعضی از جنبشها هم اساسا ارتجاعی بوده اند.مثل نهضت اشعری (قرن 4) - نهضت اخوانی گری (قرن 10) - نهضت وهابیگری(قرن 12)
سلسله جنبان
از سلسله جنبان نهضتهای صد ساله اخیر در عالم اسلام سید جمال الدین اسد آبادی معروف به افغانی است که بیدار سازی را در کشورهای اسلامی آغاز کرد و دردهای اجتماعی مسلمین را با واقع بینی خاص باز گفت و راه اصلاح و چاره جویی را نشان داد.بعد از سید جمال الدین اسدآبادی و کسانی چون عبده و کواکبی که خود را ادامه دهنده ی راه سید جمال الدین می دانستند شاهد افول اندیشه اصلاح در جهان عرب و جامعه ی تسنن هستیم و علت این افول تبدیل نهضت اصلاحی به نوعی سلفی گری و گرفتار شدن مدعیان اصلاح در دایره ی تنگ اندیشه های وهابیگری می باشد که در جامعه ی عربی سنی روی داد.اما در جهان تشیع حرکتهای اصلاحی حال و هوا و وضع دیگری دارد.به طور کلی در تشیع نهضت های اصلاحی به خصوص نهضت های ضد استبدادی و ضد استعماری بیشتر و عمیقتر صورت گرفته است.دلیل این تفاوت به نظام خاص روحانیت شیعه و روحانیت سنی مربوط است، چرا که نظام روحانیت سنی وابسته ی به حکام است در حالی که روحانیت شیعه مستقل است که از نظر روحی به خدا و از نظر اجتماعی به مردم متکی هستند.
ماهیت و ویژگی های انقلاب اسلامی
طرفداران ماتریالیست تاریخی و مفسران مادی تاریخ، ماهیت جنبش های اجتماعی را در چارچوب منافع اقتصادی و تضادهای طبقاتی تحلیل می کنند و برای همه ی جنبش ها و انقلاب ها ماهیت واحدی قائلند، اما انقلاب اسلامی ایران نادرستی این نظریه را برملا میکند.انقلاب اسلامی ایران،انقلابی است که مختص یک طبقه ی خاص نیست و هیچ رنگ منطقه ای و صنفی ای در آن دیده نمی شود زیرا ماهیت این انقلاب کاملا اسلامی است.
ریشه ها و عوامل انقلاب اسلامی ایران
در تفسیر انقلاب گروهی به تفسیر تک عاملی معتقدند که البته در میان این گروه سه نظر مختلف وجود دارد: یک دسته عامل را صرفا مادی و اقتصادی میدانند. یک دسته عامل را فقط آزادیخواهی می دانند و دسته دیگر عامل را صرفا اعتقادی و معنوی می دانند.در مقابل این گروه، گروه دیگری قرار دارند که معتقدند انقلاب تک عاملی نبوده،بلکه هر عامل به صورت مستقل در آن دخالت داشتند. درانقلاب اسلامی ایران عامل معنویت و مذهب نقش اساسی را داشته است.در حقیقت در انقلاب ما سه عامل اقتصاد،سیاست و مذهب مستقل از هم نبوده،انقلاب ما،انقلابی است با روح و هویت اسلامی که این روح بر همه ی جهات معنوی- سیاسی و اقتصادی حاکم و جاریست نه اینکه این سه عامل به صورت مشترک یا ائتلاف با یکدیگر،عامل انقلاب بوده باشند.بنابراین عامل انقلاب وجدان اسلامی بیدار شده ی جامعه بود که او را در جستجوی ارزشهای اسلامی برانگیخت.
ارکان تداوم انقلاب اسلامی
عواملی که باعث بقا و تداوم انقلاب میشوند عبارتند از:
1.عدالت اجتماعی
2.استقلال و آزادی
3.معنویت اسلامی
از "عدالت اجتماعی" تعاریف مختلفی وجود دارد؛اما آن تعریفی که مد نظر اسلام است عبارت است از،آزادی افراد در کسب درآمد و مالکیت خصوصی که باید در حد معقول پذیرفته شود و در عین حال سرمایه داری و استثمار که باعث نابرابری میشود،محکوم گردد.این اندیشه چیزی است که اسلام همیشه در پی تحقق آن است.
"استقلال و آزادی":در زمان پیش از انقلاب اسلامی کشور ما از نظر سیاسی و اقتصادی هیچ گونه استقلالی نداشتیم.از لحاظ سیاسی کاملا تحت سلطه ی غربی ها بودیم و هر آنچه آنها دستور میدادند انجام میشد.از نظر اقتصادی نیز بیش از 95 درصد کالاهای مورد نیاز کشور از خارج وارد میشد و کشور قادر به رفع ساده ترین نیازهای خود نبود و به شدت وابسته به بیگانگان بود.
"معنویت اسلامی":یکی از خصوصیت های انقلاب ما این است که چون بر پایه ی ایدئولوژی اسلامی قرار گرفته است به معنویتی واقعی متکی است،نه معنویتی که بریده ای از ایمان به خدا و قیامت است.در واقع در معنویت اسلامی انسان باید علاوه بر سایرفعالیت هایی که انجام می دهد به بندگی خدا هم بپردازد،و این دو هرگز جدای از هم نیستند.
هدفهای انقلاب
شهید مطهری در مورد هدفهای انقلاب به نهج البلاغه استناد می کند چرا که در نهج البلاغه همه ی هدفهای کلی اسلامی و اصلاح طلبانه بیان شده است که به چهار دسته تقسیم میشود:
1.بازگشت به اسلام راستین:یعنی از بین بردن بدعتها و جایگزین نمودن سنتهای اصیل و اینکه فکر و قضاوتهای افراد درباره ی اسلام را تغییر دهیم.
2.اصلاح اساسی و چشمگیر:یعنی زندگی مردمرا سرو سامان دهیم و جامعه را به سمتی هدایت کنیم که مردم بتوانند حداقل نیازهای خود را فراهم کنند.
3.نجات مظلومان از شر ظالمان
4.به پا داشتن قوانین اللهی
دستاوردهای انقلاب
دستاوردهای انقلاب اسلامی ایران عبارتند از:
1.نابود کردن نظام شاهنشاهی و تمام نهادهای فاسد و استبدادی
2.تثبیت و استقرار نظام قانونمند و مردم سالار دینی
3.جلوگیری از نفوذ بیگانگان در عرصه ی استقلال و همچنین تأمین آزادی فعالیتهای سیاسی و...
آسیبها و آفت های انقلاب
آسیب هاو آفت هاعبارتند از:
1.نفوذ اندیشه ها ی بیگانه (از طریق دشمن و دوستان)
2.تجدد گرایی افراطی (یعنی افزودن یا کم کردن از اسلام به منظور باب طبع زمان کردن)
3.رخنه ی فرصت طلبان
4.ناتمام گذاشتن
5.انحراف معنوی (بدانیم همه چیز دست خداست)
6.ابهام طرحهای آینده
